Jaki jest cel medytacji? – Przedmiot skupienia a temat medytacji
Choć zagadnienie przedmiotu skupienia w medytacji nie należy do najłatwiejszych, warto jest się nim zająć, ponieważ w internecie panuje chaos terminologiczny dotyczący tego zagadnienia. W niektórych instrukcjach słyszymy lub czytamy, że należy koncentrować się na oddechu, płomieniu świecy czy jakimś obrazku. Ktoś bardziej dociekliwy spyta, co to znaczy i co dokładniej ma robić? Czym różni się obserwacja od koncentracji? I czy faktycznie koncentrujemy się na oddechu, płomieniu lub obrazku czy też są to przedmioty będące tematem danej medytacji?
Podstawowym celem medytacji jest uwolnienie się od niepożądanych zarządzających nami mentalnych stanów i zogniskowanie (ześrodkowanie) świadomości na celach rozwojowych.
[Navis Nord, Medytacja – Eliksir Trzeźwości, Kraków 2017, s. 95]
Zgodnie z filozofią Abhidharmy przedmiot skupienia to cel, do jakiego dążymy w medytacji. Jest to jednocześnie przedmiot koncentracji, z którym jednoczy się umysł. Dla jednych będzie to spokój umysłu, dla innych miłość, dla jeszcze innych pierwotne więzi, życzliwość, współczucie, radość czy wolność od określonych destrukcyjnych tendencji. Dobrze by taki cel spełniał warunku celu jakościowego lub chociaż rozwojowego (zob. tutaj). Taki cel, taki przedmiot skupienia może być ustawiony bez względu na to, jaką technikę medytacyjną będzie się stosować. I na odwrót – różne osoby wykonujące tę samą technikę medytacyjną, mogą zmierzać do nieco innych celów. Konkretna technika medytacyjna natomiast określa temat, jaki podejmujemy w danej medytacji, by zbliżać się do przedmiotu skupienia. Zatem zgodnie z filozofią Abhidharmy nie koncentrujemy się na oddechu, nie koncentrujemy się na świeczce ani nie koncentrujemy się na mantrze. One pozostają w polu obserwacji jako tematy medytacji.
Różnicę między przedmiotem skupienia a tematem medytacji łatwo wyjaśnić posługując się ilustracją. Wyobraźmy sobie, że przeczytaliśmy w książce o jakimś wspaniałym miejscu – przykładowo niech będzie do Taormina. Postanowiliśmy odwiedzić to miasto, więc podejmujemy w tym kierunku różne działania, na przykład sprawdzamy na mapie, gdzie ta miejscowość się znajduje, bierzemy urlop, pakujemy rzeczy osobiste, kupujemy bilet na samolot, rezerwujemy miejsce w hotelu, a może umawiamy się ze znajomymi, by ugościli nas w miejscu docelowym, wychodzimy na wylotówkę własnej miejscowości, łapiemy stopa itp. Bez względu na metodę osiągnięcia celu, chodzi nam o to, by dotrzeć do Taorminy. Oczywiście wszystkie pośrednie działania są ważne, ale one nie są celem samym w sobie. W ostateczności chodzi nam o coś innego niż o przemieszczanie się z walizką czy plecakiem, o coś innego niż podróżowanie samolotem czy samochodem. Chodzi nam o to, by być w Taorminie. Zatem Taormina stanowi analogię do przedmiotu skupienia, a wszystkie pośrednie działania – analogię tematów medytacyjnych, które należy podjąć.
Jeśli chcemy dotrzeć w konkretne miejsce, to nasze działania nie mogą być dowolne. Jeśli będziemy jechać w stronę Chin, to będziemy oddalać się od celu i nasza podróż będzie znacznie dłuższa, a być może skończy się niepowodzeniem. Czyli przedmiot skupienia wyznacza tematy, które musimy podjąć, by zbliżać się do celu i tematy te są uzależnione od miejsca, z którego zaczynamy. Musimy mieć też pewnego rodzaju umiejętności lub wiedzę, dzięki którym rozpoznamy, że przemieszczamy się w tym kierunku, o który nam chodzi. Czyli na przykład musimy znaleźć połączenie z lotniska, by dotrzeć do tej miejscowości, a jeśli jedziemy stopem, to musimy wiedzieć, jakie są większe miejscowości pośrednie na trasie. To wszystko jest wyznaczone przez miejsce docelowe, czyli Taorminę, a nie przez nasze widzi-mi-się. Potrzebna jest też determinacja, by dotrzeć do celu, gdyż możemy spotkać po drodze osoby, które będą nas przekonywać, że przecież tu, gdzie aktualnie jesteśmy, jest ładnie i przyjemnie, więc po co jechać aż do Taorminy. Dodatkowo jest bardzo prawdopodobne, że będziemy potrzebować pomocy innych ludzi (ktoś musi być pilotem lub kierowcą, który pomoże nam się przemieścić; ktoś musi opracować mapę, dzięki której znajdziemy adres itp.), więc dobrze by było, mieć dobre powiązania z tymi ludźmi. I jeszcze jeden bardzo ważny element – musimy mieć minimalną wiedzę na temat miejsca docelowego, by było ono stałym punktem odniesienie oraz by być w stanie je rozpoznać, a nie zatrzymać się po pierwszym kilometrze twierdząc, że to już.
Przedmiot skupienia steruje procesem (zob. Medytacja to jest proces). Niestety nawet jeśli mamy właściwą wizję celu, mamy z nim kontakt, silną determinację do jego realizacji, to niestety nasza niezintegrowana budowa będzie wpływać na brak ciągłości, przez co będziemy wybijani ze ścieżki i będziemy dryfować.
⚛ Przedmiot skupienia steruje procesem ⚛
Kawałek góry lodowej wielkości Luksemburga oderwał się od Arktyki i dryfuje w niewiadomym kierunku. Na obszarze nowego Luksemburga zakorzeniły się wszystkie twoje chcenia, ćwiczenia i praktyki. Czy naprawdę zmierzasz w kierunku, którego pragniesz?
[Navis Nord, Duchowe SMS-y z Pałacu Mistrzów, cz. II, Kraków 2017, s. 46]
Warto pamiętać o zjawisku dryfowania. Można je ograniczyć poprzez jak najczęstsze przypominanie sobie celu i kontemplowanie go.
Podsumowując:
Proces wyznaczony jest przez cel, do którego zmierza, a to oznacza między innymi, że:
Musimy chociaż częściowo wiedzieć, gdzie to jest / czym to jest.
Musimy umieć weryfikować, czy poruszamy się we właściwym kierunku.
Jeśli nie potrafimy jeszcze sami weryfikować, czy poruszamy się we właściwym kierunku, musimy mieć dobre powiązania z tymi ludźmi, którzy mają odpowiednią wiedzę i się nią z nami podzielą.
Musimy być zdeterminowani i mieć odpowiednio silną motywację, by systematycznie przybliżać się do celu.
Musimy podejmować działania (tematy medytacji), które pomogą nam dotrzeć do tego celu, czyli muszą one uwzględniać naszą relację względem stanu docelowego, a nie mogą być dobierane na zasadzie przypadku lub własnych preferencji.
Choć pewne określenia bardzo często pojawiają się w kontekście praktyki medytacyjnej, jeśli chcemy bardziej precyzyjnie opisywać zjawiska związane z medytacją, lepiej nie mylić przedmiotu koncentracji i skupienia z tematem medytacji. Pamiętajmy, że język jest narzędziem poznania, ale brak precyzji i chaos terminologiczny może z niego uczynić narzędzie pogubienia.
Jeśli interesuje cię medytacja, to zapraszam na kursy medytacji, które współprowadzę.
A jaki jest cel twojej praktyki medytacyjnej? Z czym jednoczysz umysł? Bo to zaowocuje jako skutek twojej praktyki.
Zachęcam do przeczytania:
1. Bhikkhu Bodhi, Comprehensive Manual of Abhidhamma, Onalaska 2000.
2. Navis Nord, Duchowe SMS-y z Pałacu Mistrzów, Kraków 2017, cz. II.
3. Navis Nord, Medytacja – Eliksir Trzeźwości, Kraków 2017.
#medytacja #koncentracja #podstawy_medytacji #oddech #cel #Abhidharma #MedytacjaEliksirTrzeźwości #DuchoweSMSyZPałacuMistrzów #wartość